IBADAH haji merupakan rukun Islam kelima
yang menjadi idaman setiap umat Islam. Namun begitu tidak semua umat Islam
mampu menunaikan ibadah haji kerana ia menuntut pengorbanan yang besar daripada
sudut material, fizikal dan rohani. Umat Islam di Tanah Melayu yang
berkemampuan juga tidak ketinggalan mengerjakan ibadah haji seperti umat Islam
yang lain.
Sebelum menunaikan ibadah haji pelbagai
persediaan perlu dilakukan terutama sekali daripada segi pengangkutan kerana
semua jemaah haji dari Alam Melayu menggunakan pengangkutan laut untuk
mengerjakan haji di Mekah.
Persediaan untuk menunaikan ibadah haji
telah direkodkan di dalam sejarah masyarakat Melayu sejak abad ke-15 oleh
seorang penulis Portugis yang terkenal Tom Pires. Beliau telah menulis tentang
dua orang sultan Melaka yang berhasrat menunaikan ibadah haji di zaman
kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka dan membuat persediaan yang perlu untuk
ke Mekah.
Yang pertama ialah Sultan Mansur Shah yang
memerintah Melaka dari tahun 1456 - 1477 Masihi / 860 - 881 Hijrah. Menurut
catatan Tom Pires:
Baginda adalah seorang sultan yang memiliki
120 quital emas dan sejumlah besar batu-batu permata yang berharga. Baginda
telah memutuskan untuk ke Mekah bersama emas yang berganda jumlahnya dan
ditempatkan di dalam sebuah jong yang dibina di Jawa dan sebuah lagi kapal
besar yang berada di Pegu. Jika baginda tidak gering, baginda telah sampai ke
Mekah. Baginda telah membelanjakan duit yang banyak dan mengumpulkan rakyat
jelata untuk belayar…...
Selepas Sultan Mansur Shah mangkat, baginda
telah digantikan oleh putera baginda Sultan Alauddin Riayat Shah sebagai pemerintah
Melaka dari tahun 1477-1488 Masihi / 881-893 Hijrah. Persediaan baginda ke
Mekah juga direkodkan oleh Tom Pires seperti berikut:
Sultan telah membuat keputusan untuk pergi
ke Mekah. Oleh kerana baginda berada di Bretam, baginda ingin kembali ke Melaka
untuk menyempurnakan persediaan baginda; tetapi setelah tujuh atau lapan hari
gering maka baginda pun mangkat, meninggalkan dua orang putera dan tiga orang
Puteri…
Abdullah Munshi pula menceritakan
pengalaman beliau di dalam kapal dan perjalanan yang beliau tempuhi sewaktu di
Mekah pada abad ke-19 di dalam manuskrip beliau yang bertajuk Pelayaran
Abdullah. Di dalam manuskrip tersebut beliau ada menyatakan bahawa nama
kapal yang beliau naiki ialah Fathul-Mubarak dan yang empunya kapal tersebut
bernama Nakhoda Haji Ali bin Ahmad bin Isa.
Kapal masih digunakan sebagai satu-satunya
pengangkutan untuk menunaikan haji di Mekah sehingga pertengahan abad ke-20.
Seorang lagi jemaah haji Melayu pada tahun 1960 telah menceritakan pengalaman
beliau di dalam buku yang bertajuk Chatetan ke-Tanah Suci. Beliau telah ke
Mekah dengan menaiki kapal bernama Anshun. Di dalam salah satu catatan beliau
menceritakan pengalamannya di atas kapal, beliau telah menekankan pentingnya
sifat sabar dalam mengharungi cabaran dalam menyempurnakan rukun Islam kelima
ini.
Catatan beliau berbunyi seperti berikut:
…orang yang ingin menunaikan haji mestilah sabar… kamu terpaksa menanggung
kesusahan ini di sepanjang pelayaran pergi dan balik dari menunaikan haji;
sabar ialah satu-satunya jalan penyelesaian terbaik….
 |
| Malaysia Kita : Sumber |
 |
| Malaysia Raya : Sumber |
Terdapat juga jemaah yang mencatitkan
pengalaman mereka dalam bentuk nazam untuk sahabat handai yang membacanya
kemudian hari. Antara baris nazamnya berbunyi seperti berikut:
Dengarkan olehmu satu cerita, Fakir yang
yatim empunya kata
Hatinya suka semata-mata, Dakwat bercampur
dengan air mata
Tatkala turun hendak ke Mekah, Hatinya pun
pecah belah
Hendak bertinggal ibu dan ayah, Entahkan
habis berpecah belah
Inilah nazam fakir yang gharib, Lagi
percintaan bawalah nasib
Memegang kalam memencahkan dakwat, Mulut
membaca tangan menyurat
Pada suatu malam fakir berfikir, Ingatkan
untung nasib dan takdir
Diambil dakwat talam yang saghir,
Disuratkan nazam mengambil ta'bir
Dengarkan olehmu sekalian taulan, Mekah
Madinah fakir nazamkan
Barang yang mudah hamba suratkan, Supaya
berahi orang yang beriman
Tiga bulan dari Kedah la dan kurang,
Pelayaran kapal tatkala menyeberang
Jikalau angin dari belakang, Sampai ke
Jedah teluk yang tenang….
Buku Menuju ke Mekah yang
diterbitkan oleh Muzium Kesenian Islam Malaysia boleh dibeli di Kedai Muzium
Kesenian Islam Malaysia.
ARKIB : 26/10/2012
oleh Ros Mahwati Ahmad Zakaria
Kurator Muzium Kesenian Islam Malaysia
No comments:
Post a Comment